عکس و ديدني هاي تاريخي كوفه

عکس و ديدني هاي تاريخي كوفه

کوفه مدتي پايتخت علي بن ابيطالب بود و به همين علت به همراه سامرا، کربلا، کاظمين و نجف جايگاه ويژه اي در پيش شيعيان دارد.
«کوفه» نخستين شهري است که بعد از ظهور دين اسلام در منطقه عراق ساخته شد. محل بناي اين شهر را دو صحابي جليل القدر رسول‌الله، سلمان فارسي و حذيفه يماني در سال 17 هـ.ق و در دوره خلافت عمر براي تجمع سپاهيان انتخاب کردند. و مسجد کوفه نخستين بنايي بود که در آن ساخته شد. در سال 36 هجري اميرالمومنين (ع) اين شهر را بعنوان پايتخت خويش انتخاب کردند و از آن هنگام اين شهر در تاريخ دين اسلام نقش عمده اي پيدا نمود.

موقعيت جغرافيايي کوفه
کوفه در هشت کيلومتري شرق نجف اشرف بر کرانه رود فرات قرار دارد. اين سرزمين 22 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و در شرق آن رود فرات، در غرب آن صحرا، در جنوب غربي آن شهر باستاني حيره (شش کيلومتري آن) و در شمال شرقي آن ذي الکفل واقع شده است. به دليل همين نزديکي به فرات که در سه کيلومتري شرق آن قرار دارد و همچنين جاري بودن يکي از شاخه هاي فرات در شرق آن، زمين هاي پيرامون شهر حاصل خيز است.

موقعيت تاريخي كوفه
به هنگام حمله سپاه اسلام به ايران و تسخير مداين، اين شهر آب و هواي مطلوبي براي حضور دائمي نيروهاي جنگجو و غازيان نداشت و چون فتح ديگر بخش هاي ايران وابسته به ماندگاري نيروي نظامي يا ايجاد اردوگاهي براي حضور مستمر نيروهاي جنگجو بود خليفه دوم فرمان داد تا سرزميني مطلوب پيدا كنند و سلمان فارسي محل كوفه را براي اين مدنظر انتخاب كرد. در آن زمان كوفه را به دليل وجود ريگ زاري از شن قرمز« سهله» مي گفتند.

سعد بن ابي وقاص كه اين مكان را براي ايجاد اردوگاه مناسب ديد، به احداث آن مبادرت كرد.1 در سال انتخاب اين منطقه بعنوان اردوگاه اختلاف نظر وجود دارد. مورخه آنرا از پانزدهم تا هجدهم هجري گفته اند، امّا پيشامد منابع تاريخي برهفدهم هجري است.2 جايي كه بعدها در آن شهر كوفه احداث شد ، ريگزار و صحراي شن بود و بنظر ميرسد تا پيش از اسلام منطقه مسكوني نبود.

ولي با اتکا به بعضي از روايت هاي ايراني، اينجا شهري بود كه هوشنگ پيشدادي، از شاهان افسانه اي ايران باستان، آنرا ساخت و سعد آن جا را تجديد بنا كرد.3 آن چه كه روشن است در اين مكان درزمان حكومت ساسانيان قلعه و دژ وجود داشت و بنابراين آنرا پيش از دين اسلام« سورستان» مي ناميدند و سور در فارسي به مفهوم ديوار و حصار است.4 بهرحال ، سعد بن ابي وقاص اين مكان را محل تمركز و جمع شدن سپاهيان دين اسلام قرار داد.

 کوفه مدتي پايتخت علي بن ابيطالب بود

مقصود اصلي از همزماني ساخت كوفه و بصره اين بود كه در جانب غربي شط فرات اردوگاهي ثابت براي سپاهيان باشد.5 اول مسجد بزرگواري در آن ساختند بعد بازارها و منازل در كنار آن بنا كردند و كم كم اين منطقه به شهر بزرگي مبدل شدو محله هايي در آن ايجاد گرديد كه هريك به قبيله اي خاص اختصاص داشت.6

براي شهر كوفه حاكماني از طرف خليفه تعيين مي شد كه اولين آن سعد بن ابي وقاص، فاتح ايران، بود. بعد از آن، خليفه، عمار بن ياسر و چندي بعد ابوموسي اشعري را والي اين شهر كرد تا اين كه در 36 ق، بعد از جنگ جمل و شكست سپاه ناكثين، اميرالمومنين ( (ع) ) پايتخت را از مدينه به كوفه منتقل کرد و از آن پس، مركز خلافت اسلامي حدود پنج سال به اين شهر منتقل شد.

كوفه بعد از صلح امام حسن، براي هميشه از پايتختي افتاد. ولي حالت استراتژيكي خود را به دليل حضور نيروهاي جنگجو حفظ كرد و در بين شهرهاي عراق همچنان بعنوان مركزيتي دربرابر شام قرار داشت و شاهد حادثه ها زيادي شد. ياران و صحابه اميرالمومنين ( (ع) ) نداي حق طلبانه خود را از اين شهر به گوش دمشق و معاويه رساندند.

كساني همچون حجر بن عدي، ميثم تمار، كميل بن زياد، عمروبن حمق خزاعي و… تا پاي جان در تدافع از علي( (ع) ) و اهل بيت ايستادند. امروزه آرامگاه باشكوه بعضي از آنان حاكي از آن ايثارها و فداکاري ها است.

با اين حال، كوفه در تاريخ خود كارنامه اي درخشان برجاي نگذاشته است، مزاج رنگانگ مردم اين شهر، عهدشكني ها و پيمان شكني هاي آنان در دوره هاي گوناگون، سست عنصري و ناداني آنها ، كه در عصر اميرالمومنين ( (ع) ) سبب ظهور جريان انحرافي خوارج و هم واگذاري خلافت به بني اميه گرديد، مدعاي اين سخن است.

و فراتر از آن، دعوت نامه هاي زياد مردم اين شهر و بعد بي وفايي به عهد خويش در هنگام قيام امام حسين( (ع) ) و عدم حمايت جدّي از نماينده ايشان، مسلم بن عقيل، و عاقبت اهل بيت رسول الله، چهره اي نه آنقدر مناسب از اين سرزمين و مردم آن رسم كرده است. با وجود اين، بعضي از شيعيان و دوست داران اهل بيت در اين شهر كوشيدند تا وفاداري خويش را به ارمان هايشان نشان دهند. توابين افرادي بودند كه خود براي امام حسين( (ع) ) نامه نوشتند و وي را به كوفه دعوت كردند ولي نتوانستند به وي بپيوندند و در كربلا حضور يابند.

 مسجد کوفه

بنابراين در سال 65 ق در يك قيام، جان خويش را با خداي خود معامله كردند و براي قبولي استغفار خويش از اين كوتاهي عظيم، آنرا با خون خويش مُهر كردند. يك سال بعد، مختار ابن ابي عبيدة ثقفي، كه يكي از هدف هاي قيام خويش را ستاندن انتقام خون شهيدان كربلا اعلام كرده بود، كوفه را تسخير كرد. مردم اين شهر و دوست داران اهل بيت جوانمردانه در كنار وي ايستادند.

بيش تر آنان از موالي و يا عجم بودند و بيست هزار تن از آنان در سپاه مختار حضور يافتند. گفته اند كه در سپاه وي كسي جزء به فارسي حرف نمي زد. مختار موفق شد با سعي ابراهيم بن مالك اشتر، فرمانده سپاهش، سپاه عبيدالله بن زياد را در نزديكي كوفه شكست دهد و تمامي مسببان و عاملان شهادت امام حسين( (ع) ) و اهل بيت وي را به قتل برساند؛ هرچند يك سال بعد، با شكست مختار، مصعب بن زبير، انتقام سختي از مردم كوفه گرفت و بسياري را قتل عام كرد.

در شروع دعوت عباسي، كوفه يكي از مراكز استراتژيك و مهم دعوت بود و سفاح، اولين خليفه عباسي، مدت كوتاهي در آن جا اقامت گزيد تا اين كه شهر هاشميه را بعنوان پايتخت پادشاهي اسلامي انتخاب كرد.

از آن به بعد كوفه اهميت خويش را از دست داد و تنها در آغاز اين زمان به دليل آشكار شدن قبر مقدس اميرالمومنين ( (ع) ) در پشت شهر، رونق گذشته خويش را بازيافت و به دليل توجه حاكمان و شاهان شيعي يا بعضي از خليفه ها به آرامگاه اميرالمومنين ( (ع) )، به كوفه هم توجه خاصي شد و اين شهر هم شبيه ديگر شهرهاي عراق محل حضور، سكونت و زيارت شيعيان گرديد. امروزه، كوفه شهري نسبتاً آباد است و موقعيت تجاري و اقتصادي چشمگير دارد. محصولات اين شهر عبارت است از خرما، برنج، گندم و جو.

مکان هاي زيارتي شهر کوفه
1. مسجد کوفه
2. آرامگاه ياران اهل بيت: از جمله: مسلم بن عقيل؛ هاني بن عروه؛ مختار بن ابي عبيدة ثقفي
3. ديگر مسجدهاي معروف کوفه: از جمله مسجد سهله؛ مسجد حنانه؛ مسجد صعصة بن صوحان؛ مسجد زيد بن صوحان؛ مسجد حمراء؛  مسجد جُعفي؛  مسجد بني کاهل
4. خانه اميرالمومنين (ع)
5. دارالاماره
6. مرقد زيد بن علي (ع)

—————————————–
پي نوشت ها:
1? بلاذري، فتوح البلدان، 38؛ طبري، همان، 14؛ ياقوت حموي، همان، 4/491?
2? مقدسي، احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم، 161?
3? مصاحب، دايرة المعارف فارسي، 2/2358؛ ژان اوتر، سفرنامه ژان اوتر، 255?
4? ياقوت حموي، همان، 4/490؛ بلاذري، همان، 388?
5? لسترنج، جغرافياي تاريخي سرزمين هاي خلافت شرقي، 81?
6? طبري، همان، 3/148، 149؛ ياقوت حموي، همان، 4/491